Orðið kiropraktik er komið úr grísku og þýðir að nota handafl. Það segir til um mikilvægasta þáttinn í hnykkmeðferð, meðhöndlun liða og vöðva líkamans með höndunum. Hnykklækningar hafa verið stundaðar í þúsundir ára. Við vitum af myndum frá Egyptalandi til forna og Grikklandi í fornöld, að þar þekktu menn það, sem við köllum nú hnykklækningar. Grunnur nútíma hnykklækninga var lagður 1895 af Bandaríkjamanninum Daniel David Palmer.

Í dag eru hnykklæknar sérmenntaðir í að meðhöndla liði og vöðva líkamans með höndunum. Hnykklæknar hafa leyfi heilbrigðisyfirvalda til að sjúkdómsgreina og meðhöndla sjúklinga á öllum aldri. Því þarf ekki tilvísun til að fara til hnykklæknis.

Hvað gerist hjá hnykklækni?

Áður en meðferð er ákveðin fer fram nákvæm skoðun. Tilgangurinn með skoðuninni er að ákvarða hvort hnykkmeðferð hentar ástandi sjúklingsins og að hluta til að sjúkdómsgreina hann eins nákvæmlega og kostur er.

Viðtal. Sjúklingurinn útskýrir ástand sitt fyrir hnykkjaranum. Hnykklæknirinn spyr frekari spurninga til að gera sér eins nákvæma mynd af ástandi sjúklingsins og hægt er. Hann spyr sjúklinginn t.d. um aðstæður á vinnustað, fyrri sjúkdóma, aðgerðir, lyfjaneyslu auk almennra spurninga um lífshætti.

Skoðun. Sjúklingurinn er beðinn um að fara úr fötunum fyrir skoðun. Hnykklæknirinn lítur á allan líkama sjúklingsins. Oft er mældur blóðþrýstingur og púls og einnig hlustar hnykkjarinn á hjarta og lungu og gerir aðrar rannsóknir ef hann telur ástæðu til. Svæðið þar sem sjúklingurinn kennir sér meins er grandskoðað, t.d. með bæklunar- og taugameina-athugunum og vöðvastarfsemi er könnuð.

Röntgenmyndataka. Það getur oft reynst nauðsynlegt að röntgenmynda þá líkamshluta sem valda sjúklinginum vandræðum áður en meðferð er hafin.

Hvað er hnykkjameðferð?

Meðhöndlun hjá hnykkjara er jafnan sársaukalaus og andstætt því, sem margir halda, algerlega laus við nokkurn tilþrif. Hnykkjarinn velur þá meðhöndlun, sem hentar best, miðað við ástand sjúklingsins.

Manipulationsmeðhöndlun. Orðið „manipulation“ er skylt orðinu manus sem þýðir hönd. Það er einnig heitið á mikilvægustu aðferðinni í meðhöndlun hnykkjarans. Hnykkjarinn hreyfir liðinn með höndunum pínulítið lengra en maður getur á eigin spýtur. Þannig rofnar lofttæmið sem er í flestum liðum líkamans og litlar loftbólur með ýmsum lofttegundum myndast í liðvökvanum. Manipulationsmeðhöndluninni fylgir nánast alltaf greinilegur „smellur“. Hljóðið er hvorki vegna þess að beinin sargist saman né eitthvað rifnar. Tilgangur meðferðarinnar er að leiðrétta starfshæfni liðamóta og vöðva og einnig til að lina eða losa við verki. Í stuttu máli, til að bæta líðan sjúklings.

Mjúkvefsmeðhöndlun. Hnykklæknir meðhöndlar einnig mjúkvef, þ.e. vöðva og sinar. Það er til dæmis gert með ýmsum nuddaðferðum og teygjum.

Þjálfun. Mikilvægur þáttur í meðhöndlun hnykkjarans er að kenna sjúklingnum að hugsa vel um líkama sinn. Liður í því getur til dæmis verið að kenna sjúklingnum æfingar sem hann getur gert heima. Nýjar rannsóknir hafa sýnt fram á að einkaþjálfun undir leiðsögn sérmenntaðs fagfólks er framúrskarandi heilsubót, ekki síst fyrir sjúklinga með langvinna bak- og hálsverki. Þar af leiðandi er slík þjálfun nú liður í þeirri meðferð sem hnykkjarar bjóða upp á til viðbótar við meðferð með höndum.

Forvarnir. Ef sjúklingurinn losnar við vanda sinn er mikilvægast að fyrirbyggja að hann fái aftur sömu eða önnur vandamál. Því á hnykklæknirinn samræður við sjúklinginn um það sem veldur honum mestu líkamlegu álagi í daglegu lífi. Það getur verið nauðsynlegt fyrir hnykkjarann að hafa samband við vinnustaði, líkamsræktarstöðvar eða félagsmálayfirvöld. Það getur einnig reynst nauðsynlegt fyrir sjúklinginn að fá sér hjálparbúnað.

Hvað meðhöndlar hnykklæknirinn?

Meirihluti þeirra sjúklinga sem leita til hnykkjara koma vegna verkja í baki og hálsi. Lélegt ástand vöðva og liða líkamans getur hins vegar haft víðtækari afleiðingar fyrir sjúklinginn en að valda verkjum og stífni í baki og hálsi. Meðal annars getur það valdið spennuhöfuðverkjum, þursabiti eða kviðverkjum. Þessi fyrirbæri orsakast af því að úttaugakerfi sjúklingsins verður fyrir truflun. Það er vitað að lélegir vöðvar og liðamót geta valdið óskunda í allt öðrum líkamshlutum en þeim sem röskunin á upptök sín í. Þetta kallast geislaðir verkir. Hnykkjarinn meðhöndlar einnig vandamál t.d. í öxlum, olnbogum, hnjám og fótum. Oft fá grátgjörn kornabörn bót af hnykkameðferð.

Niðurgreiðslur vegna hnykkjameðferðar

Tryggingastofnun ríkisins niðurgreiðir ekki hnykkmeðferð. Hins vegar niðurgreiða margir vinnustaðir, stéttarfélög og íþróttafélög hnykkmeðferð.

Hvaða menntun hafa hnykklæknar?

Áður fyrr þurfti að sækja þessa menntun út fyrir norðurlöndin, fyrst og fremst til Englands og Bandaríkjanna. Nú býðst þessi menntun í Háskólanum í Óðinsvéum. Námið tekur 5 ár og veitir kandidatsgráðu. Til viðbótar þarf hnykkjarinn að vera í starfsnámi hjá starfandi hnykkjara í eitt ár áður en hann fær starfsréttindi. Hnykkjaranámið er því alls 6 ár.

Hversu algengar eru hnykklækningar?

Meirihluti danskra hnykklækna rekur eigin stofu. Hnykkjarar eru þeir sem hafa veg og vanda af meðhöndlun flestra baksjúklinga. Danskar rannsóknir hafa sýnt fram á að meira en 9 af hverjum 10 sjúklingum í meðferð hnykklækna eru ánægðir með meðferðina. Einnig er alltaf að verða algengara að hnykklæknar starfi á sjúkrahúsum og heilsugæsluöðvum.